۵۳ نكته جهت زندگی در نامه ای از امام صادق(ع)
علم عدل: امام صادق مقابل السلام را می توان اولین تدوین كننده اندیشه های مكتب دوده (ع) در جنبه اندیشه و رفتار شمرد.
این مسأله تا بدان پایه بود كه حتی امام صادق مقابل السلام را بعنوان مؤسس مذهب و یا مذهب شیعه را بعنوان مذهب جعفری منسوب به نام امام صادق مقابل السلام شمرده اند. بدیهی است برمبنای باور شیعیان اثنی عشریه، این اندیشه ها گرچه نزد امامان پیشین هم بود و اشاراتی به آن داشتند، اما امام صادق مقابل السلام این فرصت را یافت كه آنها را به صورتی سامان مند و گسترده عرضه نماید.
امام صادق (ع) در چارچوب نامه ای به پیروان خود الگوی رفتاری یك مسلمان را مشخص كرده است. مفاد این نامه دربردارندة مطالب بسیار سودمندی است كه استخراج و دسته بندی آنها می تواند الگویی برای سبك زندگی یك مسلمان در همة ابعاد خصوصاً روابط مختلف مسلمانان در همة ادوار تاریخ همچون دوران معاصر كه چگونه دیندارانه زیستن یك پرسش عمومی است در اختیار ما قرار دهد.
گویه های استخراج شده از متن نامه ۵۵ بند بود ولی با عنایت به تناسب برخی گویه ها با دو بخش مختلف، این گونه ها در هر دو بخش مورد استناد قرار گرفته است. همین طور برخی گویه ها به سبب مشابهت بسیار زیاد با هم در یك بند ذكر شده است. بنا بر این جمع گویه های زیر الزاماً به تعداد گویه های برداشت شده از نامه نیست.
اصلی ترین و مهم ترین نكات مندرج در این نامه چنین است:
الف. رابطة انسان با خدا
۱. عاقبت نیكو و عافیت خواهی از پروردگار
۲. اهتمام زیاد به تهلیل (ذكر لااله الا الله) و تسبیح (ذكر سبحان الله) و تقدیس خداوند و خاكساری در مقابل ذات اقدس خداوند
۳. اهتمام زیاد به دعا (دو بار ذكر شده است)
۴. رغبت به آن چه خداوند ما را به آن ترغیب كرده است.
۵. دوری جستن از انس گرفتن به آن چه خداوند حرام كرده است
۶. پیروی نكردن از هوای و هوس و برداشتهای شخصی در امر دین و پای بندی تمام به حلال و حرامهای الهی
۷. پیروی از زندگی پیامبر و پیروی نكردن از هوی و هوس و برداشتهای شخصی در فهم و تفسیر زندگی پیامبر
۸. یك دفعه دست بلند كردن به هنگام آغاز نماز
۹. اهتمام به ذكر خدا در ساعات مختلف روز و شب
۱۰. كوشش فراوان برای فرمان بردن از خدا و بندگی او (دو بار ذكر شده است)
۱۱. اهتمام به حفظ آن چه از رسول خدا و ائمه دوده او باقی مانده است
۱۲. رضایت داشتن از آن چه خدا ساخته و خواسته است
۱۳. اهتمام به نمازهای روزانه
۱۴. دوری جستن از بازداشتن (حبس) حقوق الهی
۱۵. ولایت پذیری خدا و رسول خدا و مؤمنان و تبری جستن از دشمنان آنها
۱۶. وفای به عهدی كه در مقابل خداوند بر گردن دارد مانند ولایت پذیری، اقامة نماز، پرداخت زكات و دادن قرض الحسنه
۱۷. دوری جستن از آن چه خداوند آنرا حرام كرده است
۱۸. توجه به این نكته كه اسلام یعنی تسلیم در مقابل حق
۱۹. اطاعت از خدا برای احسان به نفس
۲۰. دوری جستن از معصیت و گردن فرازی كردن در مقابل خداوند (دو بار ذكر شده است.)
۲۱. توجه به این كه هیچ كس جز خدا غنی كنندة انسان نیست
۲۲. تلاش برای برخورداری از شفاعت شفاعت كنندگان بوسیله به دست آوردن رضای خدا
۲۳. ترك نكردن فرمان خدا و فرمان هر كس كه به پیروی از خدا فرا می خواند.
۲۴. عاقبت نیكو وعافیت خواستن از خدا
۲۵. درخواست از خداوند برای جای دادن اسلام در سینة خود و سخن گفتن برمبنای حق
۲۶. توجه كردن به این نكته كه شرط محبوب خدا شدن پیروی از فرامین خدا و اولیای اوست.
ب. رابطة انسان با دیگران
۱. حفظ آرامش و وقار و سكینه
۲. حفظ حیاء و دوری جستن از هر آن چه صالحان قبل از ما از آنها دوری جسته اند.
۳. خوش رفتاری با مخالفان و دوری جستن از شدت بخشیدن به مخالفت با آنها (دو بار ذكر شده است)
۴. برخورد نیكو داشتن با بدرفتاریها برای جلوگیری از نادیده گرفته شدن و زیر پا ماندن حق
۵. بازداشتن زبان جز از خیر و پرهیز از بدگویی و تهمت و دشمنی ورزی
۶. دوری جستن از آن چه خداوند ما را از آن برحذر داشته است.
۷. سكوت جز در آن چه برای آخرت سودمند باشد.
۸. شكیبایی ورزیدن در مقابل مشكلاتی كه دشمنان در مقابل پای بندی به حق ایجاد می كنند.
۹. خوش رفتاری با مردم
۱۰. پرهیز از دشنام دادن به دشنام دهندگان به خدا و اولیاء خدا
۱۱. مهرورزی به مستمندان و دوری جستن از خوار شمردن و تكبر ورزیدن به آنها
۱۲. دوری جستن از فخرفروشی و خودبزرگ بینی
۱۳. دوری جستن از بغی و تعدی به حقوق دیگران
۱۴. دوری جستن از حسد
۱۵. كمك به مسلمانان مظلوم
۱۶. كمك به همدیگر
۱۷. دوری جستن در حد توان از بدگوئی مقابل صالحان نزد پیشوای جامعة اسلامی و در تنگنا قرار دادن امام
۱۸. دوری جستن از در تنگنا قرار دادن برادران مسلمان
۱۹. دقت در مرزبندی های اعتقادی و اجتماعی و دقت در این كه انسان در شمار اهل باطل قرار نگیرد.
۲۰. پرهیز از قرار دادن خدا و امام و دین در معرض دشمنیهای اهل باطل
۲۱. قرار دادن حب و بغضها برمبنای معیارهای خداپسندانه
۲۲. عادت دادن نفس به بلاء و مصیبت در دنیا و تدبر در مصائب پیامبران كه قرآن آنها را ذكر كرده است.
۲۳. پیروی كردن از هدایت و وقار و آرامش و حلم و خشوع و تقوا و راستگویی و وفای به عهد صالحان
ج. رابطة انسان با خود
۱. حفظ حیاء و دوری جستن از هر آن چه صالحان قبل از ما از آنها دوری جسته اند،
۲. پرواپیشگی و رعایت تقوی، دوری جستن از آن چه خداوند ما را از آن برحذر داشته است.
۳. نیكی كردن به جسم و جان خود
۴. اطاعت از خدا برای احسان به نفس امام صادق مقابل السلام در قسمتی از این نامه فرموده اند: هَذَا أَدَبُنَا أَدَبُ اللَّهِ فَخُذُوا بِهِ وَ تَفَهَّمُوهُ وَ اعْقِلُوهُ وَ لَا تَنْبِذُوهُ وَرَاءَ ظُهُورِكُمْ مَا وَافَقَ هُدَاكُمْ أَخَذْتُمْ بِهِ وَ مَا وَافَقَ هَوَاكُمْ طَرَحْتُمُوهُ وَ لَمْ تَأْخُذُوا بِهِ
این آداب (پیشنهادی) ما و همان آداب خدایی است، آنرا دریابید و آنرا فهم كنید و در آن بیاندیشید و آنرا پشت سر خود نیناندازید، اگر چنین كنید و به این آداب عمل كنید، به آن چه سازگار با هدایت یافتگی شماست دست یافته اید و به آن چه سازگار با هواپرستی شماست پشت كرده اید و آنرا وانهاده اید.
این پیام تنها خطاب به مخاطبان اولیه نامه نیست، این پیام همة مسلمانان و بلكه همة انسانهای حقجو را به خود فرا می خواند.
* عضو هیأت علمی دانشگاه باقر العلوم مقابل السلام
* این نامه كه قدیمترین نقل آن در بخش الروضه كتاب الكافی مرحوم كلینی آمده است (ج ۸، صص ۲ـ۱۴) در منابع دیگر همچون كتاب الوافی فیض كاشانی (۱۰۹۱ق.) (ج ۲۶، صص ۹۷ـ ۱۱۳) و تحف العقول نوشتة مرحوم ابن شعبه حرانی از علمای قرن چهارم (صص ۳۱۳ـ ۳۱۵) هم آمده است و نسخه های مختلف این نامه با وجود اختلاف جزئی در چینش مطالب، یكسان است.
* این متن خلاصه ای از یك مقاله مفصل برای ارائه به همایش امام جعفر الصادق مقابل السلام در دانشگاه سلجوق قونیه است كه به اقتضای فضای مجازی سرفصل های مختصری از آن در خبرآنلاین انتشار یافته است.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب