قربانیان خاموش و جای خالی آموزش های خودمراقبتی در مدارس
حادثه آزارجنسی چند دانش آموز در کلاس تقویتی توسط معلم مرد در یکی از شهرستان های استان خراسان جنوبی با اینکه ˮاولینˮ نبوده اما اگر مرهمی از جنس «آگاهی» و توجه به همه ابعاد تربیت، بر این زخم به چرک نشسته گذارده نشود، ˮآخرینˮ هم نخواهد بود.
به گزارش علم عدل به نقل از ایسنا، «خشونت»، «تنبیه بدنی»، «آزار جنسی» و «خودکشی» از آن دست کلیدواژه هایی هستند که هرازچندگاهی اخباری از وقوع آنها در مدارس گوشه و کنار نه تنها کشور ما بلکه در دنیا، در شبکه های اجتماعی دست به دست می چرخد.
فارغ از این که بروز حتی یک حادثه با مضامین فوق، برای نظام تعلیم و تربیت کشورمان که معلمان شریف و خدومش از درجه اعتبار اجتماعی بالایی در بین مردم برخوردار می باشند، ناخوشایند است؛ اما نمی توان آنرا امری فراگیر و شایع در کشور دانست.
این اتفاقات زنگ خطری را در گوش برنامه ریزان نظام تربیتی و آموزشی به صدا در می آورد و اخطار می دهد که باید برای آموزش، آگاهی و صیانت از سلامت روح، روان و جسم دانش آموزان برنامه های جدی پیشگیرانه، مدون و اجرا کرد، باید به فکر ارتقای «آگاهی والدین دانش آموزان» بود و در کنار اینها «پایش سلامت روان معلمان» مورد توجه ویژه قرار گیرد.
در این میان به نظر می آید عدم کفایت آموزش های پیشگیرانه و بخصوص تربیت و آگاهی دهی به دانش آموزان برای مواجهه صحیح با موقعیت های پرخطر ـ به مثابه حلقه مفقوده نظام تعلیم و تربیت کشور ـ هچنان قربانی می گیرد و از آن سو همچنان با والدینی مواجهیم که نسبت به قواعد، مناسبات و ضوابط آموزش در مدارس اشراف لازم را ندارند و هوشیار نیستند.
هرچند روز گذشته رئیس مرکز اطلاع رسانی و روابط عمومی وزارت آموزش و پرورش، به پیگیری پنج ماهه، برخورد با فرد خاطی و تحویل وی به مراجع قضایی اطلاع داده و اعلام نموده است که «کلیه برنامه ها در مدرسه و تحت نظارت عوامل اجرایی و همراهی والدین به انجام می رسد و برگزاری چنین کلاس هایی تحت عنوان کلاس خصوصی مورد تایید نیست»، اما نمی توان نقش و مسئولیت این وزارت خانه را در افزایش دانش و آگاهی دانش آموزان، نظارت بر عملکرد معلمان و مدارس و همینطور تأمین مشاور و برقراری نظام جامع ارزیابی سلامت روان نادیده گرفت.
دکتر محمدرضا سهیلی صوفیانی، روانشناس خانواده و مدرس رسمی کشوری انجمن اولیاء و مربیان آموزش و پرورش در همین زمینه به ایسنا اظهار داشت: وقتی ما از سلامت روانی یک انسان صحبت می نماییم بهتر است به ابعاد مختلف آن توجه کنیم؛ یکی از این ابعاد سلامت، سلامت جسمانی است که در مدارس با برنامه هایی که توسط برنامه ریزان آموزشی و تربیتی طراحی می شود تا حدودی هرچند نه به قدر کفایت، اجرا می شود اما بعد دیگر سلامت که همان سلامت روان و سلامت جنسی مغفول مانده و آنچنان که باید و شاید، در دایره توجه نیست.
وی ادامه داد: یک دانش آموز از مقطع پیش دبستانی تا وقتی که فارغ التحصیل و بعنوان یک فرد بزرگسال و متعهد که می خواهد خانواده تشکیل بدهد، وارد جامعه می شود باید به سبب استقامت و آرامش و امنیت خود و خانواده اش از آموزش های لازم در حیطه تربیتی بهره مند شود نه آنکه فقط به بعد آموزشی زندگی وی پرداخته شود.
این روانشناس خانواده با اشاره به اینکه در واقع سلامت جسمی، جنسی و روانی به مثابه سه ضلع یک مثلث و مکمل یکدیگر هستند اظهار داشت: وقتی سلامت جنسی به خطر می افتد، اساسا دیگر ابعاد سلامت هم تحت تاثیر قرارگرفته و گرفتار صدمه می شود. ضمن آنکه پس از وقوع چنین حوادثی، بازسازی روانی فرد صدمه دیده چالش اصلی برای روان درمانگرها و متخصصان حوزه روان خواهد بود.
ضرورت آموزش و تربیت جنسی کودکان و نوجوانان متناسب با سن و مراحل رشدی آنها
سهیلی ضمن تاکید بر لزوم آموزش و تربیت جنسی به کودکان و نوجوانان متناسب با سن و مراحل رشدی که طی می کنند اظهار داشت: هدف عرضه این اطلاعات و دانش، تأمین سلامت جنسی، روانی و اجتماعی و تعالی بخشی به فرد و بقای نسل است و رویکرد اصلی در این آموزش ها باید شناخت هویت جنسی باشد. همینطور باید در این آموزش ها به تکالیف دینی مربوطه هم توجه ویژه صورت گیرد.
انتقاد از کمبود نیروی مشاور در مدارس
وی ضمن اشاره به این که در دهه ۸۰ گاها شاهد اجرای برنامه های آموزشی و مشاوره ای در مدارس به منظور جلوگیری از بروز بیماری هایی چون ایدز بودیم که در دهه ۹۰ کمرنگ تر شد اظهار داشت: پروتکلهای آموزش های سلامت جنسی دانش آموزان در برنامه های آموزش وپرورش گنجانده شده است و شاید یک علت عدم اجرای آنرا بتوان کمبود نیروی مشاور متخصص در مدارس دانست. ساعت هایی که برای مشاوره در مدارس اختصاص می دهند متناسب با رشد تعداد دانش آموزان در مقاطع مختلف نیست و حتی در دو مقطع تحصیلی مشاوری حضور ندارد و اگر هم هست چون تعداد دانش آموز زیاد است نمی تواند چنین برنامه هایی را اجرا نماید.
این استاد دانشگاه فرهنگیان افزود: به همین خاطر لازم است برنامه های مقطعی چندماهه عملیاتی شود تا بعنوان یک اصل در برنامه های راهبردی هر مدیر مدرسه گنجانده شود. متأسفانه در دوسال اخیر به دلیل کرونا و آموزش های مجازی اجرای چنین برنامه هایی در مدارس با چالش هایی مواجه بوده است.
جای خالی سنجش سلامت روان معلمان، قبل و حین خدمت
سهیلی درباره جایگاه سلامت روان معلمان در نظام آموزشی هم اظهار داشت: از معلمان هنگام ورود به شغل معلمی باید آزمون سلامت روان گرفته شود. بنده در مصاحبه دانشجو معلمان جدید حضور دارم و شخصاً آنچه برایم اهمیت دارد سلامت روان و آرامشی است که فرد هنگام مصاحبه دارد؛ اما در مجموع جای سنجش سلامت روان معلمان قبل و حین خدمت، خالی است و امیدوارم روزی فرابرسد که تست های ادواری در اینباره داشته باشیم.
وی ادامه داد: در اقشار مختلف جامعه، مشاوره روان شناختی برای کارمندان جزو الزامات است. آموزش وپرورش با وجود مشاوران در مدارس برنامه مدونی برای سنجش سلامت روان معلمان ندارد. پیشنهاد بنده به مشاوران و برنامه ریزان نظام آموزشی این است که میتوان از مشاوران مدارس خواست تا یک روز در هفته را به بررسی های روان شناختی همکاران اختصاص دهند و پرونده سلامت روان برای معلمان، مدیران و معاونان مدارس تدارک دیده شود.
لزوم ارتقای سطح دانش و آگاهی والدین برای آموزش خودمراقبتی به فرزندان
این مدرس دوره های فراگیر ضمن خدمت فرهنگیان همینطور بر لزوم ارتقای سطح دانش و آگاهی والدین تاکید و اظهار نمود: این مهم باید از راه تشکیل کلاس های آموزش خانواده برای کنترل، نظارت و تمرکز روی سلامت فرزندان صورت گیرد. در کلاس های آموزش خانواده، باید والدین شیوه های صحیح حفاظت جنسی را یاد بگیرند و به فرزندانشان در چارچوب برنامه های پنهان، آموزش غیرمستقیم عرضه کنند. لازم است آموزش خانواده ها جزو برنامه های الزامی برای تمام والدین قرار بگیرد و خودمراقبتی و تربیت جنسی جزو برنامه های اولویت دار مدارس در برنامه های آموزش خانواده باشد.
پیشگیری، رسیدگی و درمان؛ سه رکن مواجهه با صدمه های اجتماعی
عباس فرجی، روانشناس و کارشناس حوزه آموزش وپرورش هم ضمن اشاره به این که خبری که اخیراً منتشرشده اتفاق جدیدی نیست و پیش از این هم با مسائلی ازاین دست روبه رو بوده ایم که نمونه بارزش، حادثه دبیرستان معین بود اظهار نمود: اما چند نکته را باید در پیدایش چنین مساله ای مدنظر قرارداد. ابتدابه ساکن، روش ها، قوانین و قواعدی است که آموزش وپرورش باید برای پیشگیری از اتفاقاتی ازاین دست اتخاذ کند.
وی ادامه داد: اغلب وقتی تحلیل و گزارشی در باب چنین صدمه ها و حوادثی تهیه می شود بیشتر روی آگاهی دانش آموزان و والدین تمرکز می شود و بعد به نظام آموزشی و کارکردهای آن می پردازند. البته این امر صحیح است، اما باید در نظر داشت که وقتی والدین، فرزند خودشان را به مدرسه می سپارند، پیش فرضشان این است که نظام آموزشی از سلامت کافی برخوردار می باشد و می تواند از فرزندشان مراقبت می کند. لاجرم به گمان بنده، باید از نظام آموزشی شروع نماییم و ببینیم چه تمهیداتی را برای کاهش چنین حوادثی در نظر گرفته اند.
فرجی با اشاره به اینکه اگر نگاه کلی به وضعیت آموزش وپرورش بیندازیم در می یابیم که نظام جامعی در مورد تربیت جنسی کودکان و نوجوان و درعین حال قوانین بازدارنده و سخت گیرانه ای برای برخورد با خاطیان در چنین مواردی وجود ندارد و یا اگر وجود دارد کفایت نمی کند اظهار داشت: بسیار ضروریست که بچه ها بدانند اگر چنین اتفاقی افتاد چه طور می توانند از خودشان محافظت کنند و چه کانال های ارتباطی در این خصوص وجود دارد.
این مشاور و روانشناس در آموزش و پرورش با طرح این پرسش که چرا جسته وگریخته شاهد بروز چنین اتفاقاتی هستیم اظهار داشت: یک علت این است که تمرکز آموزش و پرورش در فرآیند جذب معلمان بیشتر بر روی تخصص آنها است و بحث تعهد معلمان ذیل همان تخصص قرار می گیرد و به این معنا نظام غربالگری که بتواند سلامت روان معلمان را سنجش کند وجود ندارد و یا اگر وجود دارد در حد یک مصاحبه بسیار ساده و کوتاه است. بنابراین نیاز است نظام جامعی برای سنجش سلامت روان معلمان هم ایجاد شود.
فرجی با اشاره به اینکه آموزش وپرورش نتوانسته از حیث تربیتی و پرورشی ورود خوبی به مسائلی از این دست داشته باشد اظهار نمود: پیشگیری، خیلی مهم است. باید آموزش های لازم دراین باره به دانش آموزان داده شود. معلم ها هم باید آموزش ببینند. وقتی گزینش می نماییم حتما باید روش های بسیار پیشرفته تری برای جذب معلمان ازنظر سلامت روان داشته باشیم و متخصصان امر باید ورود کنند.
این مشاور و روانشناس در آموزش و پرورش افزود: مطابق نظرسنجی ها آموزش و پرورش و معلمان بالاترین میزان اعتماد را در جامعه دارند و برای صیانت و حفظ این جایگاه و اعتبار آموزش و پرورش باید از ابتدا مبحث پیشگیری را در دستور کار خودش قرار دهد و جلوی بروز این حوادث را بگیرد. دومین گام این است که پروتکل هایی برای «رسیدگی» به این موارد اتخاذ کند.آموزش وپرورش باید نیروهای خودش را در این حوزه آموزش دهد تا بتوانند در این مواقع با افکار عمومی روبه رو شوند.
فرجی اضافه کرد: سومین گام برخورداری و به کار بستن پروتکلهای «درمان» است که حتما باید مدنظر آموزش پرورش باشد. ازاین رو پیشگیری، رسیدگی و درمان سه رکن مواجهه با صدمه های اجتماعی هستند.
این مشاور و روانشناس در آموزش و پرورش با اشاره به اینکه صدمه های ناشی از چنین اتفاقاتی گاه تا آخر عمر همراه فرد می ماند و چه بسا اگر بموقع درمان نشود می تواند مهلک هم باشد اظهار داشت: سامانه ای به نام "نماد" (نظام مراقبت اجتماعی دانش آموزان) داریم که کارهای مفیدی پیرامون آن انجام شده و سامانه خوبی است، ولی آن چنان که باید شاهد بهره برداری لازم از آن نیستیم.
وی ادامه داد: سامانه نماد مخصوص موارد مشابه و هر نوع بزهی است که در سطح مدارس رخ می دهد. اطلاعات مربوط باید در سامانه نماد ثبت و تجمیع شود تا اطلس روانی آموزش و پرورش در هرسال ترسیم شود و آموزش وپرورش بتواند برای از بین بردن چنین صدمه هایی دستورالعمل های نظام مندی اتخاذ کند، اما متاسفانه یکپارچه عمل نمی گردد و با بی نظمی های خاصی در آموزش وپرورش مواجهیم. باید بسیار نظام مند و دقیق عمل کرده و از تبعات و صدمه های احتمالی بکاهیم.
منبع: علم عدل
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب