زندگی علمی سیدهاشم رسولی محلاتی از حلقه درس علامه طباطبایی تا تالیف آثار ماندگار درباره تاریخ اسلام
علم عدل: با گذشت حدود یك ماه از چهلمین روز درگذشت علامه سیدجعفر مرتضی عاملی، در نوزدهمین روز از ماه دی كه روزی تاریخی است، آیت الله سیدهاشم رسولی محلاتی از دیگر خادمان قرآن، تاریخ اسلام و تشیع نیز در سن نود سالگی از دنیا رفت.
سیدهاشم در محلات متولد شد و تحصیلات خودرا در حوزه‌ی علمیه‌ی قم نزد استادانی چون پدرش آیت الله سیدحسین رسولی محلاتی و آیات مرتضی مطهری، محمد صدوقی، حسینعلی منتظری، سیدمحمدرضا گلپایگانی، سیدمحمدباقر طباطبایی سلطانی به انجام رساند و هفت سال در درس خارج زعیم حوزه‌ی قم آیت الله العظمی بروجردی و بیش از ده سال در درس خارج فقه و اصول امام خمینی(ره) حاضر شد كه تقریرات درس های امام به خط ایشان موجود است. آقایان محمد فاضل لنكرانی و سیدمصطفی خمینی از هم مباحثه های وی بودند.
رسولی محلاتی در حلقه‌ی درس تفسیر علامه طباطبایی، كه برای تعدادی از فضلای مشتاق این رشته، بامداد ها در مسجد سلماسی تشكیل می شد نیز شركت كرد و در كار استنساخ تفسیر المیزان، با دست اندركاران آن همكاری داشت. وی در سال ۱۳۴۰ از جانب امام خمینی(ره) مجاز به دریافت وجوه شرعی و تصدی در امور حسبیه شد. او از محقق كبیر شیخ آقابزرگ تهرانی اجازه‌ی روایت دریافت كرده و شیخ آقابزرگ، در متن اجازه‌ی او را چنین ستوده است: «ثقه، معتمد، محقق، مدرس، مورخ، محدث، كسی كه بیشتر عمر عزیز خودرا در راه ترویج شرع مقدس با كوشش و جدیت تمام صرف كرده».
پدرش آیت الله سیدحسین رسولی محلاتی در سال 1330 مسجد جامع امامزاده قاسم شمیران را بنیان گذاشت و امام جماعت آنجا بود پس با درگذشتش در سال 1344، فرزندش سیدهاشم جای پدر در امامت جماعت امامزاده قاسم شمیران را خالی نگذاشت و با مقیم شدن در این محل (تا حدود 1365ش)، بعدها تدریس معالم و لمعه در مدرسه‌ی چیذر را نیز بر عهده گرفت. این دوره از حیات وی از نظر علمی پربار بوده است چنان كه خود درباره‌ی آن چنین گفته است: «تا پیش از پیروزی انقلاب توفیق بسیاری در تألیف و ترجمه و سایر مشاغل علمی در این زاویه‌ی مقدسه [امامزاده قاسم] پیدا كردم برای اینكه این محل جای دورافتاده و بی سروصدایی بود برای تحقیق های علمی و مطالعه و تألیف و ترجمه، محلّ بسیار مناسبی بود».
از آنجا كه پدرش سیدحسین از دوستان صمیمی امام خمینی(ره) بود، سیدهاشم نیز از دوره‌ی اقامت و تحصیل در قم، یكی از نزدیك ترین افراد به استاد خود، امام راحل و فرزندش سیدمصطفی خمینی بود و پس از پیروزی انقلاب اسلامی و با تأسیس دفتر امام خمینی(ره) در جماران تا زمان رحلت ایشان از قدیمی ترین و مؤثرترین اعضای این دفتر به شمار می آمد. زنده یاد رسولی محلاتی بعد از رحلت امام تا آخر عمر، هیچ وقت از رابطه‌ی نزدیك خود با ایشان استفاده نكرد و در عین مسئولیت هایش مانند همكاری با دفتر رهبری، به اقامه‌ی شئون روحانیت از تبلیغ و امامت جماعت و تدریس و تألیف پرداخت.
آنچه تاكنون از وی نوشتیم بیشتر وجوه اجرایی و سیاسی حیات پربار وی بود تا وجوه علمی اما این مشغولیت های اجرایی مانع از درخشش وی در عرصه‌ی علم نشد، چنان كه امام خمینی(ره) در اول اسفند 1367 در اجازه نامه ای به وی چنین نوشته است: «جنابعالی فردی می باشید متدین و درست. دانشمندی هستید محقّق و بحمدالله تألیفات خوبی دارید» و رهبر انقلاب نیز در پیام تسلیت درگذشتش نوشته است: «آثار قلمی ایشان از ترجمه و تصحیح و تحقیق مورد استفاده علاقه مندان است». او نیز مانند برخی معاصرانش چون مرحومان سیدمرتضی عسكری، جعفر مرتضی عاملی و صادق آئینه وند به درستی لزوم تدریس و تألیف در زمینه‌ی تاریخ اسلام و تشیع را دریافته بود. بدین جهت در دانشگاه امام صادق(ع) و دانشكده‌ی الهیات دانشگاه تهران تاریخ تدریس می كرد. از محاسن دیگر او این بود كه از نیاز مخاطب عام هم غافل نبود و برای آنان نیز آثار مختلفی تألیف كرد آن هم در روزگاری كه در كتابفروشی ها آثاری درباره‌ی تاریخ اسلام و تشیع مثل امروز فراوان نبود.
از آثارش در این حوزه می توان به این كتاب ها اشاره كرد: قصص قرآن یا تاریخ انبیا(ع)، تاریخ اسلام از پیدایش عرب تا اختتام خلافت عثمان، درس هایی از تاریخ تحلیلی اسلام (4 جلد) و جنبه های اخلاقی و سیره‌ی عملی امام رضا(ع) و البته دوره ای كه برای پنج تن آل عبا(ع) در پنج جلد نوشته است: زندگانی حضرت محمد(ص) خاتم النبیین، زندگانی امیر مؤمنان علی(ع)، زندگانی حضرت فاطمه (س) و دختران آن حضرت، زندگانی امام حسن مجتبی(ع) و زندگانی امام حسین (ع).
ترجمه‌ی سه متن مهم سیره‌ی ابن هشام، مقاتل الطالبیین و ارشاد شیخ مفید توسط وی نیز امكان دسترسی قسمتی از مخاطبان عام علاقمند و نیز دانشجویان ناآشنا به زبان عربی به متون اصلی تاریخی را فراهم نمود.
آثار او برای مخاطبان عام، محدود به تاریخ اسلام و تشیع نیست مثلاً دو كتاب كیفر گناه و آثار و عواقب خطرناك آن (به عربی و تركی نیز ترجمه شده است) و راهنمای بهشت یا بهشتیان از دیدگاه قرآن و حدیث دو اثر در حوزه معارف دینی است برای بسط معنویت و اخلاق. در همین راستا باید به ترجمه سوره انعام، كلیات مفاتیح الجنان، روضه كافی (آخرین بخش كتاب الكافی از كتب اربعه) و حتی كتابی چون غرر الحكم و درر الكلم توسط وی اشاره نمود. بیشتر آثار عمومی وی خصوصاً در حوزه‌ی تاریخ را دفتر نشر فرهنگ اسلامی به چاپ رسانده و طرح جلد خاص و جلدهای رنگی آثار تاریخ اسلام و تشیع این انتشارات از نوستالژی های نسل ما شمرده می شود.
زنده یاد رسولی محلاتی علاوه بر آثار عمومی پیش گفته، خدمات زیادی به علوم اسلامی كرده است كه همچون آنها، تصحیح و تحقیق متون كهن شیعه است كه امروزه حوزویان و دانشگاهیان از آنان استفاده می نمایند و از این نظر حق بزرگی به جامعه‌ی علمی شیعه دارد. مثلاً تصحیح و تحقیق تفسیر عیاشی كه از قدیمی ترین تفاسیر شیعه است و علامه طباطبایی نسبت به این تفسیر، با آنكه از حیث كمیّت اندك است، بیش از تفاسیر دیگر اهتمام و توجه داشت و نسبت به چاپ و نشر آن سفارش كرد و بعد از اهتمام مرحوم رسولی محلاتی به این امر، با مقدمه‌ی كوتاهی از علامه طباطبایی به چاپ رسید.
برخی از دیگر آثار تصحیح و تحقیق شده توسط ایشان عبارت است از: مجمع البیان فی تفسیر القرآن (با همكاری دیگران)، 10 جلد از 25 جلد مرآه العقول، تفسیر نورالثقلین، كشف الغمه، مناقب آل ابی طالب، اثبات الهداه بالنّصوص و المعجزات و مقتضب الاثر فی النّص علی الائمه الاثنی عشر. آیت الله سیدهاشم رسولی محلاتی در سال ۱۳۷۴ به جهت نگارش قصص قرآن و تاریخ انبیاء و تصحیح كتب تفسیری نورالثقلین، مجمع البیان و تفسیر عیاشی در زمره‌ی خادمان قرآن كریم معرفی گردید و از مرحوم آیت الله هاشمی رفسنجانی رئیس جمهور وقت لوح تقدیر و جایزه دریافت كرد. بااینكه پاداش حقیقی یك عمر خدمت به اسلام، قرآن و عترت را تنها خدای غفور شكور می تواند عطا كند.
* دكترای تاریخ و عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی/ * انتشار یافته در مجله خیمه
/6262
منبع: علم عدل
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب